Dijital Altın Devrimi: PGI Modeliyle Türkiye Finans Sektöründe Yeni Dönem

Altın, yüzyıllardır güvenli liman ve değer saklama aracı olarak kabul görmüştür. Ancak günümüz finans dünyasında, altının potansiyelini tam olarak kullanabilmek için yeni yaklaşımlar geliştirilmektedir. Dünya Altın Konseyi’nin (World Gold Council) 2025 tarihli raporu, bu dönüşümün önünü açan “Pooled Gold Interests (PGI)” modelini tanıtarak, altının dijitalleşme sürecinde önemli bir adım atmaktadır. Bu model, Türkiye için de büyük fırsatlar sunmaktadır.

PGI Modeli: Altının Dijitalleşme Yolculuğu

PGI modeli, altını temsil eden dijital mülkiyet haklarının tanımlanması esasına dayanır. Bu modelle, fiziksel altın dijital ortamda devredilebilir bir mülkiyet sistemine dönüştürülerek, altının pasif bir yatırım aracı olmaktan çıkıp aktif bir finansal varlık haline gelmesi hedeflenmektedir. Temel olarak, PGI altını sadece “sahip olunan” değil, aynı zamanda “kullanılabilen” bir değere dönüştürmeyi amaçlar.

PGI Modelinin Temel Bileşenleri

PGI modelinin teknik altyapısı üç ana unsurdan oluşmaktadır:

1. Fiziksel Havuz (Gold Pool): Altın, kasalarda saklanan “Good Delivery” standardındaki külçelerden oluşan bir havuz içinde birleştirilir. Bu havuzun ortak sahipleri, altın barlarına paylı mülkiyet esasına göre sahip olurlar. Her katılımcının mülkiyet hakkı, bu havuzun belirli bir oranına karşılık gelir. Bu yapı, İngiltere’deki Sale of Goods Act 1979 (SOGA)‘un 20A maddesine dayanmaktadır. Bu madde, belirli bir “bulk” içindeki malların ortak mülkiyet altında tutulmasını ve pay bazında devredilmesini hukuken mümkün kılar.
2. Dijital Kayıt Sistemi (Tokenizasyon): Mülkiyet hakları dijital ortamda PGI tokenları ile temsil edilir. Her token, sistemdeki toplam altın havuzundaki oransal bir payı temsil eder. Bu tokenlar, izinli bir blokzincir (permissioned DLT) üzerinde saklanır ve elektronik olarak devredilebilir. Transferler, bir “akıllı sözleşme” tarafından doğrulanır ve işlem gerçekleştiğinde sistem otomatik olarak havuzdaki mülkiyet oranlarını günceller. Böylece fiziksel altın yerinden oynamadan mülkiyet el değiştirir.
3. Finansal Teminat Katmanı: PGI modelinin en yenilikçi yönlerinden biri, altının finansal teminat olarak kullanılabilir hale gelmesidir. Altın, hem teminat olarak gösterilebiliyor hem de iflas koruması (bankruptcy remoteness) altında güvenli biçimde tutulabiliyor. Bu sistem, repo, marjin, türev ve takas işlemlerine entegre edilerek altının sermaye piyasalarındaki etkinliği artırılabilir.

Dünya Altın Konseyi, İngiltere ve AB düzenleyicileriyle birlikte Financial Collateral Arrangements (FCARs) mevzuatında altının teminat statüsünün genişletilmesi üzerine görüşmeler yürütmektedir.

Türkiye’nin PGI’ye Hazırlığı ve Avantajları

Türkiye, dijital altın modeline geçiş için gerekli altyapıya sahip ülkelerden biridir. Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası (KMKTP), Takasbank Altın Transfer Sistemi (ATS) ve BiGA (Bir Gram Altın) projesi, PGI’nin temelini oluşturan unsurları zaten barındırmaktadır.

• KMKTP: Fiziksel işlemleri uluslararası standartta yönetmektedir.
• ATS: Gram bazında dijital altın transferine imkân tanımaktadır.
• BiGA: Blokzincir tabanlı altın tokenizasyonunun ilk örneğini sunmaktadır.

Ancak mevcut yapılar, PGI’nin “havuzlanmış mülkiyet” ve “finansal teminat” işlevlerini henüz desteklememektedir. Türkiye’nin bir sonraki adımı, bu sistemleri daha derinlemesine bir mülkiyet modeline taşımak olmalıdır.

Türkiye İçin Model Önerisi: Dijital Altın Payı (DAP)

PGI’nin Türkiye’deki potansiyel karşılığı Dijital Altın Payı (DAP) sistemi olabilir. Bu model, mevcut fiziksel ve dijital altyapıyı kullanarak yerli bir “Pooled Gold Interests” uygulaması ortaya koyabilir.

DAP Modelinin Yapısı

1. Fiziksel Katman – Altın Havuzu: Borsa İstanbul kasalarında tutulan altınlar, Takasbank gözetiminde “DAP Havuzu” içinde birleştirilebilir. Katılımcılar (bankalar, portföy yönetim şirketleri, bireysel yatırımcılar) bu havuza yatırım yapar ve altının belirli oranında pay sahibi olurlar. Her barın kimlik bilgisi (seri numarası, ağırlık, saflık) blokzincire işlenir.
2. Dijital Katman – DAP Tokenları: Her 1 gram altına karşılık 1 DAP tokenı üretilir. DAP tokenları, Takasbank BiGA altyapısı üzerinde izinli blokzincir ortamında işlem görür. Her token, fiziksel altının bir kısmına doğrudan “yararlanma hakkı” verir.
3. Finansal Katman – Teminat ve Kullanım Alanı: DAP tokenları, bankalar arası repo işlemlerinde, kredi teminatlarında veya türev piyasalarda güvenli şekilde kullanılabilir hale gelir. Böylece altın, hem likit bir finansal varlık hem de dijital bir teminat aracı haline gelir.

Hukuki Düzenlemeler ve Teknik Gereksinimler

Türkiye’nin DAP sistemine geçişi için bazı hukuki düzenlemelerin yapılması gerekmektedir:

• Türk Ticaret Kanunu’na “kıymetli maden havuzlarında paylı mülkiyet” kavramı eklenmeli.
• SPK, BDDK ve TCMB tarafından yayımlanacak bir “Dijital Altın Rehberi” ile DAP tokenlarının finansal teminat olarak kullanılabileceği resmen ilan edilmeli.
• Havuzlar bağımsız denetçiler tarafından düzenli olarak kontrol edilmeli ve altın bar listeleri kamuya açık olarak paylaşılmalı.

Bu düzenlemeler tamamlandığında Türkiye, dünyada PGI konseptini ulusal düzeyde uygulayan ilk ülkelerden biri olabilir.

DAP Sisteminin Türkiye Ekonomisine Etkileri

DAP sisteminin Türkiye ekonomisine stratejik faydaları şunlardır:

• Finansal derinlik: Altın teminatlı repo, marjin ve kredi piyasaları gelişir.
• Likidite artışı: Bankalar ve yatırımcılar arasında altın tabanlı transferler hızlanır.
• Kayıt dışılıkla mücadele: Yastık altındaki altın sisteme güvenli biçimde çekilebilir.
• Cari açık kontrolü: Fiziksel altın ithalatı azalır, dijital altın iç piyasada daha fazla işlem görür.
• Sanayi zincirinde şeffaflık: Rafineri, kuyumculuk ve teknoloji sektörlerinde altın akışı izlenebilir hale gelir.
• Uluslararası rekabet: İstanbul, Londra-Dubai ekseninde bölgesel dijital altın merkezi haline gelir.

Sonuç: Altının Geleceği Dijitalleşmede

Dünya Altın Konseyi’nin geliştirdiği Pooled Gold Interests (PGI) modeli, altının finansal sistemdeki rolünü kökten değiştirecek bir potansiyele sahiptir. Fiziksel mülkiyet ile dijital temsilin birleşimi sayesinde, altın hem güvenli bir varlık hem de devredilebilir bir teminat haline gelmektedir. Bu yaklaşım, altının yalnızca bir rezerv değil, kredinin, teminatın ve ödeme sistemlerinin merkezinde dolaşan bir sermaye bileşeni haline gelmesini sağlamaktadır.

Türkiye için bu dönüşüm, sadece finansal değil, stratejiktir. Türkiye’nin tarihsel olarak altınla güçlü bir bağa, kurumsal olarak sağlam bir piyasa altyapısına ve teknolojik olarak gelişmiş dijital sistemlere sahip olması, bu dönüşümü başarıyla gerçekleştirebilmesi için büyük bir avantaj sağlamaktadır. Borsa İstanbul, Takasbank, ATS ve BiGA projeleri, PGI vizyonunun altyapısını fiilen oluşturmuştur. Ancak bu altyapının gerçek potansiyelini açığa çıkaracak şey, altının “paylı dijital mülkiyet” modeliyle bütünleştirilmesidir.

Dijital Altın Payı (DAP) adıyla tanımlanabilecek bu model, Türkiye’ye hem finansal hem ekonomik çok boyutlu bir kazanç sağlayabilir. DAP sisteminin hayata geçmesi, Türkiye’nin hem finansal derinliğini artırır hem de dünya altın piyasasında yeni bir dönem başlatır. Bu, yalnızca ekonomik bir yenilik değil; finansal bağımsızlığın dijital çağa taşınmasıdır.