Hazır Giyimde Alarm Zilleri: Üretim Düştü, İthalat Arttı, İşsizlik Kapıda!
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Narbay’ın açıklamaları, hazır giyim sektöründe yaşanan sıkıntıları gözler önüne serdi. Dünya hazır giyim talebinde artış yaşanmasına rağmen, Türk hazır giyim sektörünün gerilemesi ve beraberinde getirdiği olumsuzluklar endişe yaratıyor.
Sektörde Kan Kaybı Devam Ediyor
Dünya genelinde hazır giyim sektöründe büyüme yaşanırken, Türkiye’nin bu trendin dışında kalması dikkat çekiyor. 2024 yılında dünya hazır giyim pazarı yüzde 1.9 büyürken, Türkiye’de sektör yüzde 6.9‘luk bir kayıp yaşadı. Bu yılın ilk altı ayında da benzer bir tablo ortaya çıktı: Dünya pazarı yüzde 6 büyürken, Türkiye hazır giyim sektörü yüzde 6.5 küçüldü.
Türkiye’nin dünya hazır giyim ticaretindeki payı 35 yıl sonra ilk kez yüzde 3’ün altına geriledi. Ana pazar olan Avrupa Birliği’ndeki pay ise 30 yıl sonra yüzde 5’in altına düşerek yüzde 4.65 oldu. Bu durum, sektörün rekabet gücünü kaybettiğinin önemli bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
TGSD Başkanı Toygar Narbay, sektörün içinde bulunduğu durumu “kırılma noktası” olarak nitelendirerek, yetkililere destek çağrısında bulundu. Narbay, “Bu yılın ilk yarısında dünya hazır giyim ticareti büyürken ihracatı gerileyen tek ülke Türkiye oldu” dedi ve ekledi: “İthalat yapmanın içeride üretmekten daha ucuz olduğu, istihdamdaki kaybın durdurulamadığı, şirketlerin öz sermayesini neredeyse tamamen kaybettiği bir dönemdeyiz.”
İstihdam Kaybı ve Şirket Kapanışları
Sektörde yaşanan olumsuz gelişmeler, istihdam kayıplarına ve şirket kapanışlarına yol açıyor. Yılın ilk yarısında hazır giyimde 33 bin 724, tekstilde ise 22 bin 116 kişi olmak üzere toplamda 55 bin 840 kişilik istihdam kaybı yaşandı. Aynı dönemde hazır giyimde 2 bin 527, tekstilde ise 496 olmak üzere toplamda 3 bin 23 şirket kapandı.
Narbay, devlet destekleri verilmediği takdirde 63 bini hazır giyimden olmak üzere tekstil ile beraber toplamda 100 bin kişilik istihdam kaybı yaşanabileceği uyarısında bulundu. Yılsonunda hazır giyim istihdamının 520 binli seviyelere kadar düşebileceği tahmin ediliyor. Bu durum, geniş tanımlı işsizliğin artmasına da zemin hazırlıyor.
Maliyet Artışları ve Rekabet Gücünün Kaybı
Enflasyonla mücadele için uygulanan yüksek faiz-baskılanmış kur politikası, sektörün maliyetlerini artırarak rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Yılın ilk altı ayında rekabetçilikten yaşanan kaybın yüzde 77 olarak açıklandı. Dezenflasyon programı, hazır giyim yurt içi harcamalarını da olumsuz etkiledi.
2022’den sonra azalmaya başlayan hazır giyim ihracatında bu yıl da 1 milyar dolarlık kayıp bekleniyor. Yılın 16.9 milyar dolar ihracatla kapatılacağı öngörülürken, ithalattaki artışın ise 1 milyar doları bulması bekleniyor. Bu durum, 2025 yıl sonu itibarıyla 2 milyar dolarlık üretim kaybı anlamına geliyor. İthalatın ise 2022’den bu yana 5 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
Kârlılık Azalıyor, Zarar Artıyor
Sektörün zararı telafi etmek için fiyat artırdığını ve zorunlu olarak istihdamı düşürdüğünü belirten Narbay, bu önlemlerin yeterli gelmediğini vurguladı. Sektörün dolar bazlı maliyeti, 2022-2025 yılları arasında yüzde 25.8 arttı. Bu zararın karşılanması için satış fiyatlarında yüzde 9.6 artış yapılırken istihdam da zorunlu olarak yüzde 28.3 azaltıldı.
Modellemelere göre, 2022’de vergi öncesi karlılık oranı yüzde 10.5 olan bir şirket, 2023’te yüzde 5.6 kar ederken 2024’ü yüzde 5.1 zararla kapattı. Bu yılın ağustos ayına gelindiğinde zarar yüzde 5.2’ye ulaştı. İki yıl üst üste zarar eden sektörün öz sermayesini de tamamen kaybedebileceği öngörülüyor.
Çözüm Önerileri ve Gelecek Beklentileri
TGSD Başkanı Toygar Narbay, ekonomik düzelmelerin 2027 yılında başlayacağını öngörüyor. Ancak bu süre zarfında sermayesi eriyen işletmelerin ayakta kalmasının zor olacağını belirtiyor. Narbay, ayrıca potansiyel pazar olan ABD’deki büyümenin kaçırıldığını ve Hindistan’dan doğan boşluğun fiyat rekabetinden dolayı Vietnam’a kaptırılabileceği uyarısında bulundu.
Türk hazır giyim sektörünün yeniden toparlanması için şubat ayında önerilen 10 maddelik çözüm önerilerinde bir sonuca ulaşılamadığı belirtiliyor. Yurt dışından Türk ürünlerine hala talep olmasına rağmen, mevcut fiyatlarla alım olmadığı için üreticilerin alternatifleri değerlendirme zorunluluğuyla karşı karşıya kaldığı vurgulanıyor. Daha uygun koşullarda üretim yapılabilecek ülkelere tamamen taşınma veya Türkiye’de küçülerek bu ülkelerde yatırım yapma cazip hale geliyor. Bu durum, sektörde yurt dışı yatırımlarının yaygınlaşmasına ve ülkenin kaybetmesine neden olabilir.
Sektörün Talepleri
Hazır giyim sektörünün yeniden canlanması için şu talepler öne sürülüyor:
- İhracatçılara, net ihracatının yüzde 10’u kadar döviz dönüşüm desteği verilmeli.
- Eriyen işletme sermayeleri, referans faizin yarısı kadar değişken faiz oranıyla ve uzun vadeli kredilerle tamamlanmalı, reeskont kredilerinde faizin tahsilatı dönem sonunda yapılmalı.
- Emek yoğun sektörlerdeki KOBİ’lere verilen çalışan başı 2 bin 500 TL destek, ölçek gözetmeksizin tüm firmalara verilmeli. Bölgesel asgari ücret için çalışma yapılmalı.
- Eximbank kredi destekleri toplam ihracat değerinin yüzde 16’sı seviyesine çıkartılmalı, vadeler uzatılmalı.
- Avrupa Yeşil Mutabakatına uyumun sağlanması için sanayicilerin yapacakları GES yatırımlarına ruhsat almalarının önündeki sorunlar çözülmeli.
- İşletmelerin ölçeklerini büyütmelerini sağlayacak yeni teşvik mekanizmaları oluşturulmalı. Katma değerli üretim için ölçek büyütülmeli.
- Çevrim içi kanallardan çevre ülkelere satış yapılabilmesi için mikro ihracat ve KDV iade süreçleri kolaylaştırılmalı.
- EYT ile kaybedilen tecrübe ve bilgiye sahip iş gücünün işletmelere dönüşünü sağlayacak destekler verilmeli.
- Kadınların iş gücüne katılımlarının sağlanması için eşi sosyal güvenlik sistemine dahil olan ve çalışma hayatında olmayan kadınların SGK primleri 3 yıl alınmamalı.
- Kadınların iş gücüne katılımlarının sağlanması için kreş yatırımlarının ihtiyaca uygun şekilde yapılmalı.
